خبرگزاری فارس :
گروه زندگی- « ای بابا. بازم که لباست خیسه. آخه چرا اینجوری می کنی؟ خستم کردی دیگه…»پسرک بعد از کلی جیغ زدن، درحالی که اشک هایش را با پشت دستان کوچکش پاک میکند، مقابل مادر می ایستد و برای صدمین بار قول می‌دهد که از این به بعد به موقع به دستشویی برود اما مادر می‌داند که این قول تا چند دقیقه دیگر از ذهن کودکش پاک می‌شود و دفعه بعد نیز همان آش است و همان کاسه. مادر با چهره ای درهم، زیرلب با خودش زمزمه میکند:« آخه این بچه که خوب بود، نمی دونم چرا اینجوری شده و حالا باید چی کار کنم. اصلا اینکه همه فرش ها را نجس کرده و نمی تونیم توی خونه بدون دمپایی راه بریم به کنار اما واقعا دیگه تحمل این همه لجاجت و مقاومت برای رفتن به دستشویی رو ندارم.»
این داستان برایتان آشناست؟ شما هم از آن دسته مادرانی هستید که با این مساله دست و پنجه نرم می کنید و از حل مشکل کودکتان عاجز مانده اید؟ اگر پاسختان مثبت است با ما باشید تا همراه با «سمیرا طاووسی» کارشناس روانشناسی و مشاوره، دلایل و سپس راهکارهای مواجهه با این مساله را موردبررسی قرار دهیم.
سمیرا طاووسی کارشناس روانشناسی و مشاور
از سلامت کودک مطمئن شوید
عوامل مختلفی در عدم کنترل ادرار کودکان 2،3 ساله نقش دارند که اغلب این موارد به شرایط محیطی کودک برمی‌گردد و جای نگرانی نیست؛ اما بررسی هرکدام از عوامل تاثیرگذار از جمله عوامل پزشکی حائزاهمیت است. وقتی نام پزشک به میان می‌آید، بسیاری از والدین ناخودآگاه به استرس می افتند که مبادا فرزندمان دچار فلان مشکل باشد اما حقیقتا اینطور نیست و وقتی توصیه به بررسی پزشکی می‌شود، هدف صرفا اطمینان از سلامت کامل کودک و سپس رسیدگی به دیگر عواملی است که باعث شده تا کودک در مواقعی خودش را خیس کند؛ پس بررسی پزشکی نباید نادیده گرفته شود، زیرا ممکن است مشکلات جزیی در دستگاه مجاری ادرار و حتی برخی عفونت ها منجر به چنینی اتفاقی شده باشد.
برچسب نزنید! با مساله ای رایج مواجهید
شاید بسیار خسته و نگران باشید اما قبل از هرچیز باید بدانید که تنها نیستید و خیس کردن لباس قبل از رفتن به دستشویی بنا به هر دلیلی که باشد، اتفاقی رایج درمیان کودکان به خصوص کودکان پسر به شمار می رود که در اغلب مواقع، جای نگرانی ندارد. یکی از مهمترین دلایل این اتفاق به روند تکاملی رشد کودک برمی گردد که تقریبا امری عادی و طبیعی محسوب می شود؛ پس اگر کودکتان قبل از رفتن به دستشویی لباس خود را نمدار می کند و یا مقاومت به خرج می دهد، بلافاصله برچسب بیماری و یا لجبازی به او نزنید و بدانید که با مساله ای رایج روبه رو هستید. سمیرا طاووسی در این باره توضیح می دهد:” وقتی کودک را از پوشک می گیریم، شاید کودک تا چند ماه مشکلی برای دستشویی رفتن نداشته باشد و همکاری لازم را بکند اما بعد از دو، سه ماه و حتی شش ماه، در کنترل ادرار خود دچار مشکل شود و به زبان عامیانه، لباس خود را کمی خیس کند. در چنین شرایطی، اغلب مادرها سردرگم می شوند و نمی دانند چه کنند. مدام با خود می پرسند که برای بچه چه اتفاقی افتاده؟ چرا دستشویی اش را نمی گوید و خودش رو خیس می کند؟ می خواهم در ابتدای صحبت هایم به این عزیزان بگویم که خیلی جای نگرانی نیست. مادرها باید بدانند عضله ای که کودک از طریق آن می تواند ادرار و مدفوع را کنترل کند، عضله ای است که به یکباره به تکامل نمی رسد و کودکان به خصوص کودکان پسر ممکن است ارام ارام کنترل این عضله بویژه عضله مربوط به ادرار را دراختیار کامل بگیرند. شاید این سوال مطرح شود که خب بچه ما تا الان ادرار خود را کنترل می کرد، پس چطور حالا خودش را خیس می کند؟ در پاسخ باید بگویم که این عضله با هراتفاقی می تواند تحت تاثیر قرار گرفته و کنترل آن یکدفعه از دست بچه خارج شود که این درواقع یک چیز ارادی در کودک نیست و باید عوامل پزشکی و محیطی کودک بررسی شود.
نقش اساسی استرس را نادیده نگیرید
برخی ها تصور می کنند که کودکان هیچ چیز را متوجه نمی شوند و تاثیرچندانی از محیط نمی گیرند اما علم اثبات کرده که آن ها نسبت به انرژی ها و اتفاقات پیرامونشان بسیار هشیارند و مسائل مختلف مستقیما می تواند بر سیستم عصبی و جسمی آن ها تاثیرگذار باشد. اینکه یک کودک تا به الان مشکلی برای دستشویی رفتن نداشته و الان لباس خود را خیس می کند، احتمالا متاثر از عوامل محیطی استرس زاست که والدین نسبت به آن توجه چندانی نداشته اند. کارشناس روانشناسی می گوید:” ما در این مواقع بعد از بررسی پزشکی، بررسی محیط پیرامون کودک را به خانواده ها پیشنهاد می دهیم، زیرا مهمترین مساله ای که می تواند روی عضله کنترل ادرار کودک تاثیر بگذارد، استرس است، بنابراین خانواده ها باید بررسی کنند و ببینند که آیا در هفته های اخیر در خانه یا محیطی که کودک زندگی می کند، اتفاقی افتاده که باعث استرس کودک شده باشد یا نه؟ حتی یک موضوع ساده می تواند منجر به استرس بچه ها شده و کنترل عضله را از دست کودک خارج کند که در این صورت مراقبت های ثانویه از کودک باید موردتوجه قرار گیرد.”
بازیگوشی، یکی از متهمان اصلی
حتما برایتان پیش آمده که پای فیلم موردعلاقه تان نشسته باشید و برای آنکه صحنه ای را از دست ندهید، برای رفتن به سرویس بهداشتی این پا و آن پا کرده باشید. شاید دارید با خودتان می خندید اما این یک واقعیت است و حتی پدر و مادرهای همین کودکان بازیگوش هم، گاهی بنا به دلایل مختلف، رفتن به سرویس را به تاخیر می اندازند اما با این تفاوت که بزرگترها کنترل کامل تری نسبت به بچه ها دارند؛ بنابراین به خاطر داشته باشید که محوشدن در فعالیت موردعلاقه و البته بازیگوشی، از مهمترین دلایلی است که باعث می شود بچه ها برای رفتن به دستشویی مقاومت کرده و و سرانجام نیز لباسشان را خیس کنند. سمیرا طاووسی در این باره می گوید:” بچه ها در لحظه زندگی می کنند، پس وقتی درحال بازی هستند، غرق دنیای بازی می شوند و دستشویی رفتن را فراموش می کنند. البته این شرایط در اوایل زمانی که کودک را از پوشک می گیریم متفاوت تر است. در ابتدا، کنترل آن عضله مرتبط به ادرار باری کودک جدید و جالب است و به همین سبب نیز تمرکز بیشتری روی آن دارد، بنابراین هروقت احساس دستشویی کند، آن را نگه می دارد و سریعا به شما اطلاع می دهد تا او را به دستشویی ببرید اما بعد از چندماه، این مساله به امری عادی برای او تبدیل شده و دیگر جذابیت آن اوایل را ندارد و درنتیجه تمرکز روی آن نیز کمتر می شود. چه بسا کودک بااشتیاقی که برای انجام دادن کارهایش از جمله بازی، کارتون یا … دارد، تا لحظه آخر خودش را کنترل می کند و لحظه ای که دیگر به اوج می رسد، کمی خودش را خیس می کند.”
حالا که با مهمترین دلایل مربوط به ادرار کردن کودکان در لباسشان آشنا شدید، می خواهیم برخی راهکارهای کاربردی را باهم مرور کنیم.
*آرامش خود را حفظ کنید
وقتی کودکتان خودش را خیس می کند، بسیار مهم است که بتوانید آرامش خود را حفظ کنید تا مبادا نگرانی و استرستان منجر به برخوردی تند و نامناسب با کودک شود، زیرا این نوع رفتار جز اینکه شرایط را بدتر کرده و روان کودک را برای مقاومت بیشتر آماده کند، نتیجه دیگری ندارد. «مادرها درچنین شرایطی نباید با جملات مختلف کودکشان را سرزنش کنند و یا حتی او را از بیماری بترسانند. سرزنش و تهدید به هیچ عنوان، چاره کار نیست و فقط کودک را سرخورده و مضطرب می کند.»
*آموزش های اولیه را یادآوری کنید
« اگر مثل روزهای اولی که کودکتان را از پوشک گرفتید، صبور باشید و برای کودک زمان بگذارید، حتما به نتیجه خواهید رسید، بنابراین آموزش های اولیه را برای کودک یادآوری کنید و حواستان به زمان دستشویی رفتن او باشد. مثلا مانند همان اوایل از پوشک گرفتن، خودتان هر 2، 3 ساعت یکبار او را به دستشویی ببرید.»
*با بازی و قصه، قشقرق را بخوابانید
اگر کودکتان از آن دسته بچه هایی است که کلا تمایلی برای دستشویی رفتن ندارد و هربار که می خواهید او را به دستشویی ببرید به لج بازی و جیغ زدن متوسل می شود، ناامید نشوید و از راهکارهای روانشناسی کمک بگیرید.« در چنین مواقعی کودک را درآغوش بگیرید و با بازی و قصه حواس او را از خشمی که دارد، پرت کنید و حتی با جملاتی مثل اینکه می دانم الان عصبانی و ناراحت هستی، با او همدردی کنید تا بیشتر جذبتان شود. این راهکار معمولا به خوبی جواب می دهد و می توانید کودک را با آرامش به دستشویی ببرید.»
*محیط دستشویی را جذاب کنید
بچه ها معمولا خیلی سریع جذب چیزهای متنوع می شوند. اگر کودکتان برای دستشویی رفتن بسیار مقاومت می کند، چاره ای جز ترغیب او با روش های مختلف ندارید. مثلا می توانید هربار یک نقاشی جدید در دستشویی بچسبانید و کودک را بهانه دیدن آن نقاشی و تعریف قصه آن، به دستشویی ببرید. البته این روش نباید به عادتی همیشگی تبدیل شود و وقتی شرایط دستشویی رفتن کودک تاحدی متعادل شد، این کار را کنار بگذارید یا گاه به گاه از این روش استفاده کنید.
*کودک را ناگهان از بازی جدا نکنید
نه تنها کودکان بلکه هرانسانی را اگر به ناگهان از فضای موردعلاقه اش جدا کنید، قطعا عصبانی خواهدشد، بنابراین اگر می خواهید کودک را به دستشویی ببرید، حتما با او به آرامی صحبت کنید و اطمینان دهید که بعد از دستشویی رفتن، می تواند به کار قبلی اش از جمله بازی یا دیدن کارتون موردعلاقه اش بازگردد.
*با کودکتان آرام و چشم در چشم صحبت کنید
اگر تمام حواستان را به کودک بدهید و با او چشم در چشم و البته با لحنی آرامی صحبت کنید، معمولا به نتیجه خواهید رسید. بسیاری از بچه ها با مقاومت برای دستشویی رفتن، فقط به دنبال جلب توجه هستند و این روش به آن ها ثابت می کند که حواستان به اوست، بنابراین همکاری خوبی با شما خواهد داشت.
*دستشویی رفتن خودتان را اعلام کنید!
بچه ها بسیار سریع الگوبرداری می کنند، بنابراین می توانید از این روش به نفع خودتان استفاده کنید. شاید این روش کمی عجیب باشد اما حتما تاثیرگذار خواهد بود. هرگاه خواستید به سرویس بهداشتی بروید، این موضوع را طوری اعلام کنید تا کودک بشنود. این روش در مورد بسیاری از کودکان جواب می دهد و آن ها به تقلید از والیدن خود راهی سرویس بهداشتی می شوند.
*آرامش را به کودک برگردانید
همانطور که گفته شد، استرس یکی از مهمترین دلایل عدم کنترل ادرار و کارایی اشتباه عضله ادرار است، بنابراین اگر کودکتان در چندوقت اخیر، در شرایط و فضایی استرس زا بوده، خیلی سریع دست به کار شوید و با محبت، توجه و حتی بازی های شاد، ذهن کودک را از آن اتفاق منحرف کرده و امنیت و آرامش لازم را به او برگردانید.
*کودک را تشویق کنید
گاهی یک تشویق ساده می‌تواند مانع از مقاومت کودک برای رفتن به دستشویی شود. مثلا به او وعده خواندن کتابی که دوست دارد را بدهید یا به او بگویید که بعد از رفتن به دستشویی، بازی موردعلاقه اش را انجام خواهید داد. این نوع روش البته به شکل حساب شده و موردی می تواند انگیزه دستشویی رفتن را برای کودکان افزایش داده و از مقاومت آن ها کم می کند. حواستان باشد در این روش نیز نباید زیاده روی کرد و کودک را به پاداشی در قبال دستشویی کردن، عادت داد.
